Voor je begint...
In dit gedeelte wordt besproken wat handig is om te weten voor je begint te werken met deze tutorial.
- Wat zijn redeneerschema’s? – een korte samenvatting van het werken met redeneerschema’s.
link
- Waarom werken met redeneerschema’s? – een aantal redenen om gebruik te maken van redeneerschema’s.
link
- Over deze tutorial – algemene informatie over de opzet van de tutorial en hoe je hem dient te gebruiken.
link
- Lezen - informatie over het artikel waarop de tutorial is gebaseerd. Dit artikel moet worden gedownload en gelezen.
link
- Redeneerschema’s maken – over hoe het maken van een redeneerschema in zijn werk gaat.
link
Wat zijn redeneerschema's?
Kort gezegd is een redeneerschema een afbeelding van een redenering. Het is een grafische weergave van de structuur van een redenering of discussie.
Redeneerschema’s bestaan meestal uit vakken en pijltjes, ongeveer zoals een stroomdiagram. Redeneerschema’s behoren tot de bredere categorie van ‘gedachtenschema’s’, waartoe ook conceptdiagrammen en ‘mind maps’ behoren. Kenmerkend voor redeneerschema’s is dat ze uitsluitend betrekking hebben op de structuur van een redenering of discussie en alleen daarvoor kunnen worden gebruikt.
Redeneerschema’s zijn gebaseerd op het werk van Charles Wigmore, die aan het begin van de vorige eeuw schema’s maakte van complexe juridische redeneringen.
Plaatje
Klik op afbeelding voor grotere versie.
Redeneerschema volgens Wigmore.
In 1958 publiceerde de filosoof Stephen Toulmin The Uses of Argument, waarin een eenvoudige manier werd gepresenteerd om schema’s te maken van redeneringen. Dit werk heeft veel invloed gehad.
plaatje
Redeneerschema volgens Toulmin.
In de jaren negentig werd, dankzij de personal computer en grafische software, steeds vaker gebruik gemaakt van redeneerschema’s. Een van de meest prominente figuren op dit gebied is Robert Horn, die redeneerschema’s heeft gemaakt van zeer complexe debatten.
plaatje
Redeneerschema volgens Horn
De meest recente ontwikkeling is het ontstaan van goede, speciale software voor het maken van redeneerschema’s. Een voorbeeld daarvan is Rationale.
plaatje
Redeneerschema volgens Rationale.
Uit bovenstaande voorbeelden blijkt duidelijk dat er veel verschillende soorten redeneerschema’s zijn.
Wat deze met elkaar gemeen hebben is dat bewijsrelaties (dat wil zeggen, de manier waarop bepaalde dingen andere dingen bewijzen of tegenspreken) grafisch worden weergegeven.
Redeneerschema’s vormen een aanvulling op iemands begrip. Door gebruik te maken van grafische technieken worden de hersens in staat gesteld om complexe redeneringen beter te verwerken.
Meer informatie over redeneerschema’s
Onderstaande koppelingen verwijzen naar meer informatie over redeneerschema’s. Deze informatie is echter niet noodzakelijk voor de tutorials.
- 'Redeneerschema' in de Definities - Begrippenlijst. Zie ook 'Argument Map' in Wikipedia.
- Visualizing Argumentation: Software Tools for Collaborative and Educational Sense-Making, een boek met hoofdstukken geschreven door verschillende prominenten binnen dit vakgebied.
- De homepage van Robert Horn.
- Argumap, een discussieforum per e-mail voor geïnteresseerden in de theoretische en praktische aspecten van het gebruik van redeneerschema’s.
- Rationale, de meest gebruikte software om redeneerschema’s mee te maken. Zie ook Reasoninglab.com en Rationaleonline.com .
links
Waarom werken met redeneerschema's?
Er zijn allerlei redenen waarom het goed is om redeneerschema’s te kunnen maken:
- Redeneerschema’s leren maken vergroot je vaardigheden op het gebied van redeneren en kritisch denken. Uit uitgebreid onderzoek aan de universiteit van Melbourne is naar voren gekomen dat training met behulp van redeneerschema’s veel effectiever is dan andere manieren om iemands kritisch denkvermogen te vergroten.
link naar reasoninglab:
Zie voor meer publicaties hier.
link naar : https://www.reasoninglab.com/nl/publicaties/
Redeneerschema’s helpen bij het zelf ontwikkelen van duidelijke, krachtige, helder vormgegeven redeneringen. Stel dat je een stuk moet schrijven waarin je je eigen mening moet verdedigen. Als je van de bijbehorende redenering een schema maakt, wordt meteen duidelijk waaruit deze precies bestaat, wat er eventueel aan ontbreekt, wat de sterke en zwakke punten zijn, enzovoort.
Met redeneerschema’s kun je je redeneringen aan andere mensen duidelijk maken (op voorwaarde dat die anderen ook bekend zijn met redeneerschema’s, uiteraard). Normaal gesproken presenteren we onze redeneringen in de vorm van geschreven of gesproken tekst (bijvoorbeeld een opstel of mondelinge discussie). Tekst is daar echter niet het beste middel voor. Vaak interpreteert de lezer of luisteraar een redenering heel anders dan deze is bedoeld. Redeneerschema’s werken veel beter, omdat de redenering daarin duidelijk en ondubbelzinnig wordt gepresenteerd.
Redeneerschema’s bieden houvast bij het evalueren van een redenering, zodat kan worden vastgesteld of de redenering al dan niet klopt. Deze evaluatie is van cruciaal belang, omdat een kritische denker alleen die dingen accepteert die worden ondersteund door een correcte redenering. Doordat in een redeneerschema de structuur van de redenering geheel zichtbaar is, komen eventuele verborgen sterke en zwakke punten vanzelf aan het licht.
Aan de hand van een redeneerschema kunnen meningsverschillen rationeel worden opgelost. Tijdens een debat of discussie heeft vaak iedereen zijn eigen invulling van wat de redenen nu eigenlijk zijn. Met behulp van een redeneerschema wordt de structuur van de redenering voor iedereen duidelijk, zodat de discussie kan worden beperkt tot de inhoud van de redenering, zonder dat dit tot misverstanden leidt.
Op vergelijkbare wijze kunnen redeneerschema’s van pas komen bij het nemen van betere beslissingen. Iedere keer dat je een beslissing moet nemen over een gecompliceerd probleem, is het verstandig om de verschillende redenen in een schema te plaatsen om overzicht te krijgen.
Daarnaast is het ook nog eens interessant en leuk om redeneerschema’s te maken. Natuurlijk is dat een kwestie van smaak, maar over het algemeen geldt: hoe beter je in iets bent, hoe interessanter en leuker het wordt. We redeneren allemaal elke dag wel ergens over, maar de meeste mensen zijn daar eigenlijk niet goed in. Iemand die zich het maken van redeneerschema’s heeft eigen gemaakt, zal daar meer van genieten en er meer bevrediging aan ontlenen.
Over deze tutorial
Wat komt er allemaal aan bod?
Deze tutorial vormt een inleiding tot het maken van redeneerschema’s. Er komen twee aan elkaar verwante onderwerpen aan bod:
De basisstructuur van redeneringen in alledaagse taal. Dit is wat iedereen moet weten over de opbouw van redeneringen.
Het produceren van schema’s van die structuur. Redeneerschema’s zijn een handig hulpmiddel om de structuur mee te doorgronden.
Deze twee onderwerpen houden nauw verband met elkaar. Het is erg moeilijk om de structuur helder te krijgen zonder een effectief hulpmiddel zoals een redeneringschema, ongeacht of het nu om de algemene principes gaat of om de details van de structuur. Tegelijkertijd is het onmogelijk om een goed redeneringschema te maken zonder solide basiskennis van de gebruikte structuren.
Er zijn twee onderwerpen die in deze tutorial niet wordt behandeld, maar die toch erg belangrijk zijn:
Evaluatie. In deze tutorial wordt niet veel aandacht besteed aan de kwaliteit van redeneringen. In plaats daarvan wordt uitsluitend gekeken naar de structuur. Inzicht in de structuur is van essentieel belang als je iets zinnigs wilt kunnen zeggen over de kwaliteit.
Redeneringen identificeren. Een van de lastigste onderdelen van het maken van een redeneringschema (en überhaupt een van de lastigste intellectuele activiteiten die er zijn) is het achterhalen van de redenering die besloten ligt in iemands woorden. Dat is een onderwerp waar zo veel over te zeggen valt dat we er nog eens zes tutorials aan hadden kunnen wijden. In deze tutorial draait het bij veel voorbeelden en oefeningen om redeneringen zoals we die in geschreven teksten tegenkomen. De nadruk ligt echter steeds op de kenmerken van de redeneringsstructuur in plaats van op de problemen die zich voordoen bij het interpreteren van de tekst. De tekst is dan ook vaak aangepast om de interpretatie ervan te vereenvoudigen.
Hoe zit deze tutorial in elkaar?
Elke set bestaat uit twee onderdelen:
Een theoretisch gedeelte, waarin belangrijke principes en concepten aan bod komen;
Oefeningen en toetsen.
Het maken van redeneerschema’s is een complexe vaardigheid en deze tutorial is erop gericht steun te bieden bij het je eigen maken van die vaardigheid. De oefeningen zijn dan ook essentieel. Alleen de theorie lezen en vervolgens de oefeningen overslaan in de overtuiging dat je het toch wel begrijpt is niet verstandig. Probeer de oefeningen serieus te doen en zelf op te lossen voordat je naar de antwoorden kijkt. Tijdens het maken van de oefeningen kun je gerust terugbladeren naar het theoretische gedeelte om dingen op te zoeken.
In het theoretische gedeelte worden de belangrijkste principes indien mogelijk gepresenteerd in de vorm van een schema, met een minimum aan begeleidende tekst. Het uitgangspunt is dat het basisidee duidelijk moet zijn af te leiden uit het diagram bovenaan elke theoriepagina. Onder het schema staat een verdere uitleg van het geïllustreerde principe.
De tutorial staat op volgorde en elke Set bouwt verder op het voorgaande. Ga pas naar de volgende set wanneer je zeker weet dat je de informatie in de huidige set begrijpt.
Contact
Neem contact op met info@rationaleonline.com voor vragen, verzoeken en suggesties.
Lezen
Bijna alle voorbeelden en oefeningen in deze tutorial zijn gebaseerd op de discussie over de vraag of de Apollo-astronauten daadwerkelijk op de maan zijn geweest. Daarbij wordt specifiek verwezen naar het artikel De Apollo-maanlandingen van Kevin Yates, medewerker van het Britse National Space Centre. Het verdient aanbeveling dit artikel te downloaden, af te drukken en aandachtig te lezen. De voorbeelden en oefeningen zullen met het artikel als context een stuk duidelijker zijn.
Download het PDF-bestand De Apollo-maanlandingen. Om het te kunnen lezen heb je de gratis Adobe Reader nodig.
De cijfers naast de voorbeelden in de tutorial verwijzen naar plaatsen in de tekst. Zo verwijst de aanduiding (6.1) bijvoorbeeld naar pagina 6, alinea 1.
Zijn de Apollo-astronauten echt op de maan geweest?
Naar onze mening zijn de Apollo-astronauten echt op de maan geweest. De redeneringen van de mensen die geloven dat de Apollo-maanlandingen in scène zijn gezet zijn weliswaar interessant, maar uiteindelijk niet overtuigend. Ze zijn nuttig omdat ze op het eerste gezicht overtuigend lijken, maar uiteindelijk zwak blijken te zijn. Zo illustreren ze het belang van zorgvuldige analyse en evaluatie – twee activiteiten waarbij een redeneerschema goed van pas komt.
Redeneerschema's maken
Bij de oefeningen in deze tutorial word je soms gevraagd om een redeneerschema te maken. Bovendien wil je mogelijk zelf redeneerschema’s kunnen maken voor jezelf – voor studie, werk of uit persoonlijke interesse.
Hoe maak je nu eigenlijk een redeneerschema?
Er zijn drie mogelijkheden:
Met de hand. Je kunt altijd met potlood en liniaal op papier je eigen schema’s tekenen. Om het makkelijker te maken kun je een plastic sjabloon gebruiken met vierkanten, rechthoeken, rechte lijnen, pijlen enz.. Eenvoudige schema’s kan je met de hand snel tekenen. Maar voor gecompliceerdere schema’s is dat vaak niet praktisch, met name als er iets moet worden veranderd. (En er moet altijd wel iets worden veranderd!)
Algemene software. Je kunt algemene software gebruiken die voorzien is van teken- of schemafuncties, bijvoorbeeld PowerPoint, Visio, Inspiration of ConceptDraw. In vergelijking met de twee andere manieren werkt dat echter beperkend. Om te beginnen worden in redeneerschema’s bepaalde structuren gebruikt die niet gemakkelijk na te maken zullen zijn – tenzij je een zeer geavanceerd programma gebruikt, zoals Visio. Ten tweede moet je bij algemene software precies weten wat je wilt, en ook dan is zelfs het maken van een relatief eenvoudig schema een tijdrovende aangelegenheid.
Speciale software voor redeneerschema’s. Het beste is om software te gebruiken die speciaal is ontworpen voor het maken van redeneerschema’s. Momenteel beschikbare pakketten zijn onder andere Athena, Araucaria en Rationale. Met gespecialiseerde software kun je snel en gemakkelijk professioneel uitziende redeneerschema’s maken en bewerken. Daarnaast biedt dergelijke software een solide raamwerk, doordat deze uitsluitend kan worden gebruikt om redeneerschema’s te maken. Met algemene software beschikt de gebruiker weliswaar over meer flexibiliteit, maar de kans op fouten is ook groter. Zoals bij de meeste taken levert het juiste gereedschap de snelste en beste resultaten op.
Vrijwel alle schema’s in deze tutorial zijn gemaakt met het online programma Rationale (hoewel veel ervan later zijn bewerkt met een grafisch programma). Rationale is software waarmee redeneerschema’s voor algemeen gebruik kunnen worden gemaakt.
Rationale is verkrijgbaar via www.rationaleonline.com. Studenten kunnen met hun emailadres van hun onderwijsinstelling korting krijgen. Onderwijsinstellingen kunnen tegen sterk gereduceerde kosten Rationale als onderdeel van een methodiek ter ontwikkeling van kritische denkvaardigheden aan studenten ter beschikking stellen. Een Nederlandstalige versie van Rationale is, samen met deze en andere tutorials, Oefeningen en ander onderwijsmateriaal door Kritisch Denken BV voor het Nederlandstalige gebied beschikbaar gemaakt. Zie www.rationaleonline.com en www.reasoninglab.com.
plaatje logo
Redeneerschema’s afdrukken
Redeneringen kunnen erg complex zijn en redeneerschema’s erg groot. Eenvoudige schema’s passen meestal wel op een A4’tje, zeker als ze ‘liggend’ worden afgedrukt.
Complexere schema’s nemen echter meer ruimte in. Schema’s die dan te groot zijn, kunnen over meerdere pagina’s worden uitgespreid door van de Print functie in Rationale gebruik te maken. Een printer die op A3-formaat kan afdrukken, kan ook goed van pas komen.