Redeneren

Redeneerschema

In een redeneerschema maak je een bewering die een stelling over een onderwerp uitdrukt, waarbij je vervolgens redenen voor en bezwaren tegen die stelling geeft. Het stellingvak is wit en staat boven aan het schema. Redenen die de stelling ondersteunen staan direct onder de stelling en worden in groen weergegeven, terwijl bezwaren in rood worden weergegeven. De vakken onder de redenen en bezwaren ondersteunen de reden of het bezwaar direct boven hen.

Rationale is uitgerust met een evaluatiefunctie waarmee je jouw evaluaties in een schema kunt vastleggen. Jouw beoordelingen worden door Rationale weergegeven middels kleuren in de vakken, een andere weergave van de randen en (optioneel) met pictogrammen. Deze afspraken zijn middelen om de kracht van elke redenering en elk bezwaar te tonen, alsmede jouw uiteindelijke evaluatie van de stelling. Als je jouw beoordelingen op deze manier vastlegt, wordt jouw geheugen minder belast en kun je gemakkelijker tot een systematische, weloverwogen evaluatie komen.

Zie ook...
Wat is redeneren?
Redeneren FAQ

Introductie

Redeneerschema’s bieden een mogelijkheid om structuur aan te brengen in elke kwestie. In een redeneerdschema worden beweringen geïdentificeerd en hun onderlinge relaties worden blootgelegd.

Het maken van Redeneerschema’s is een eenvoudige manier om redeneringen over een bepaalde kwestie in kaart te brengen. Het witte vak is de stelling, groene vakken zijn redenenen, rode vakken zijn bezwaren en oranje vakken zijn weerleggingen (deze worden automatisch gemaakt als er sprake is van een bezwaar tegen een bezwaar).

Je kunt jouw eigen redeneringen of die van anderen in een schema zetten of een schema gebruiken om ideeën in kaart te brengen.

Je kunt ook basisvakken toevoegen om de bron van een bewering weer te geven, beweringen te evalueren, hyperlinks en afbeeldingen toe te voegen en informatie van het Internet naar jouw kladblok te slepen. Je kunt jouw redeneerschema upgraden naar een analyseschema om aanames te identificeren.

Redeneren Paneel

Met het Redeneerpaneel aan de linkerkant van de werkruimte heb je alles wat je nodig hebt om redeneerschema's te maken. Je kunt redeneervakken, sjablonen, een snelstartsjabloon, een voorbeeld en een legenda naar de werkruimte slepen.

Wat is Redeneren?

Met behulp van de redeneerschema’s in Rationale kun je elke redenering visueel weergeven. In een redeneerschema behandel je elke reden en elk bezwaar als één zin.

Basisprincipes van redeneerschema’s

Elk Redeneerschema bestaat uit drie elementen:

• De stelling is een uitspraak die als punt van discussie fungeert (een bewering of positie) en waar men voor of tegen is. Een redeneerschema kan slechts één stelling bevatten. Deze staat boven aan het schema.
• Redenen zijn de beweringen die hetgeen in het vak erboven staat ondersteunen (dat kan de stelling zijn maar ook een andere reden of een bezwaar).
• Bezwaren zijn de beweringen die hetgeen in het vak erboven staat weerleggen (dat kan de stelling zijn maar ook een andere reden of een bezwaar). Een bezwaar tegen een bezwaar wordt een weerlegging genoemd.

Bestudeer de basisprincipes van onderstaand schema. Het is daarbij vooral belangrijk dat je begrijpt dat groen en rood niet ‘voor’ en ‘tegen’ de stelling (in het bovenste vak) betekenen maar ‘voor’ en ‘tegen’ het vak er direct boven.

Het proces van een Redeneerschema opzetten

Stel dat ik me afvraag of ik nu wel of niet naar Frankrijk zal gaan met vakantie en een redeneerschema wil maken om tot een beslissing te komen:

	Ik begin met het centrale onderwerp waar ik over nadenk, formuleer een uitspraak (alsof ik al een beslissing heb genomen) en zet die in een stellingvak. In dit stadium is het slechts een uitspraak of stelling; het pas een conclusie als de redenering in een schema is gezet en geëvalueerd.

	Mijn reden om voor Frankrijk te kiezen is dat ik denk dat ik Frankrijk waarschijnlijk leuk zal vinden. Ik zet mijn reden in een (groen) redenvak onder de stelling. Daarmee heb ik een schema van een fundamentele, enkelvoudige redenering opgezet!

Ik kan tevens een andere enkelvoudige redenering maken door een reden te geven tegen de stelling waarmee ik begon:

	Een reden om niet naar Frankrijk te gaan op vakantie is dat ik het niet kan betalen! Een reden ergens tegen is een bezwaar ertegen: daarom komt deze in een bezwaarvak (rood) onder de stelling te staan.

Dat waren twee schema’s maar omdat deze redenen voor en tegen dezelfde stelling bevatten, kunnen deze ook in hetzelfde schema worden geplaatst:

Ik kan zoveel redenen en bezwaren toevoegen als ik wil maar we houden het nu eenvoudig. Ik kan mijn reden en mijn bezwaar ondersteunen met redenen.

	Waarom vind ik Frankrijk leuk? Omdat ik van de Franse keuken hou. Waarom kan ik me geen vakantie in Frankrijk veroorloven? Omdat ik mijn auto moet laten repareren.

Ik kan mijn redenen en bezwaren in het schema ter discussie stellen door er bezwaar tegen te maken.

Om welke reden zou ik Frankrijk minder leuk kunnen vinden? Om te beginnen spreek ik geen Frans; dat zou me wel een beetje kunnen afschrikken. Dat kan ik als bezwaar toevoegen onder datgene wat ik wil weerleggen.

En ik kan mijn aanvankelijke bezwaar weerleggen door daartegen weer bezwaar te maken. Is het waar dat ik me geen vakantie in Frankrijk kan veroorloven? Misschien kan ik het me wel veroorloven, als ik mijn fiets verkoop... Dit is ‘rood op rood’ en een bezwaar tegen een bezwaar. Dit wordt een weerlegging genoemd en weergegeven in oranje.

Hiermee weet u genoeg om te kunnen starten met redeneerschema’s maken in de Redeneermodus. Met behulp van deze principes kunt u meer complexe redeneringen opzetten.
Dat werkt als volgt: het is je vast wel opgevallen dat elk vak een uitspraak bevat. Je kunt rode en groene vakken toevoegen aan elk vak met een uitspraak omdat je redenen voor en tegen elke uitspraak in een redeneerschema kunt geven. Daarom kun je zeer complexe redeneringen maken door steeds meer redenen en bezwaren voor en tegen een stelling toe te voegen, en vervolgens weer redenen en bezwaren tegen de zojuist toegevoegde redenen en bezwaren toe te voegen, en vervolgens weer redenen en bezwaren daartegen ... en zo maar door totdat er een situatie is ontstaan waarin verder redeneren geen zin meer heeft (hopelijk, omdat er een situatie is bereikt waarin uw redeneringen op uitspraken berusten die ontegenzeggelijk waar zijn).

In sommige gevallen is het belangrijk in jouw schema de basis weer te geven waar elke ‘bodem’ reden of bezwaar op rust (met andere woorden, de bron van de informatie). Hiertoe kun je een BASISVAK uit het BOUWPANEEL gebruiken. In elk basisvak vind je een uitleg van waarvoor hij gebruikt wordt. Je kunt ook een eigen basisvak maken en daarvoor het lege basisvak gebruiken. Zie de Bronnen toevoegen FAQ.

Als ik alle redeneringen in een schema heb gezet, heb ik een duidelijk beeld van alle redenen voor en bezwaren tegen de stelling. Maar moet ik nu wel of niet naar Frankrijk gaan? Hoe kan ik met behulp van het schema tot een beslissing komen?

Basisprincipes van evaluatie

Om te kunnen beslissen of ik wel of niet naar Frankrijk ga, moet ik alle redenen voor en bezwaren tegen de stelling afwegen en dan een keuze maken: of ik de stelling accepteer (en naar Frankrijk ga) of verwerp (en niet naar Frankrijk ga). Eerst moet ik elke mogelijkheid afzonderlijk overwegen.
Rationale maakt gebruik van kleurcoderingen om de kracht van redenen en bezwaren te markeren.

Ik begin met mijn voornaamste (op het hoogste niveau) reden: dat ik een vakantie in Frankrijk leuk zal vinden. Hoe goed ondersteunt deze reden de stelling? Om deze vraag te beantwoorden moet ik de argumenten ervoor en ertegen afwegen.

Is mijn liefde voor de Franse keuken een goede reden om aan te nemen dat ik Frankrijk leuk zal vinden? Het klinkt redelijk maar Franse restaurants kan ik thuis en overal ter wereld vinden, en eten is maar een deel van wat ik doe op vakantie, dus mijn voorkeur voor Frans eten alleen is geen sterke reden om voor Frankrijk als vakantiebestemming te kiezen. Daarom beoordeel ik deze reden als tamelijk zwak. (De kleurcode in Rationale is lichtgroen met een optionele groene punt ernaast.)

En hoe zit het met het bezwaar dat ik geen Frans spreek? Zou ik daardoor minder plezier van mijn vakantie hebben?

Ik zou met een reisgezelschap kunnen gaan of een goede taalgids kunnen kopen, of ik zou kunnen proberen Fransen te vinden die Engels spreken. Mijn gebrekkige kennis van de taal zou de vakantie dus niet meteen tot een mislukking maken, maar heel comfortabel zou het ook niet zijn, dus markeer ik dit als een zwak bezwaar. (De kleurcode in Rationale is lichtrood met een optioneel rood vierkant ernaast.)

Nu heb ik een zwakke reden dat ik Frankrijk leuk zal vinden en een zwak bezwaar ertegen. Wat moet ik nu kiezen?

Het lukt me nog niet om te beslissen. Misschien moet ik er nog wat meer over nadenken en meer redenen en bezwaren verzinnen. Ik vraag me trouwens af of het vermoeden dat ik het in Frankrijk leuk zal vinden een goede reden is om er op vakantie te gaan. Een andere bestemming zou ik misschien nog leuker vinden.

Alles in ogenschouw genomen, denk ik niet dat deze reden het idee van Frankrijk als vakantiebestemming ondersteunt. (Rationale geeft dit weer met een grijze stippellijn.)

Laten we nu eens kijken naar de andere hoofdlijn van het schema: het bezwaar dat ik me geen vakantie in Frankrijk kan veroorloven. Hoe sterk is dit bezwaar? Ook hier kijk ik naar de overwegingen die ik heb aangevoerd.

Het feit dat ik mijn auto moet laten repareren wijst erop dat ik deze vakantie niet kan betalen. De reparatie gaat me aardig wat kosten en rijk ben ik allesbehalve! (Een sterke reden wordt door Rationale in donkergroen weergegeven, met twee optionele groene punten ernaast.)

Hoe sterk is het bezwaar dat ik mijn fiets kan verkopen? Heb ik dan opeens wel genoeg geld voor een vakantie in Frankrijk?

Geen sprake van! Mijn fiets is maar heel weinig waard en een dergelijke vakantie gaat veel geld kosten. Met dit bezwaar kan ik het oorspronkelijke bezwaar dat ik me geen vakantie in Frankrijk niet kan veroorloven niet weerleggen. (Rationale geeft deze nutteloze overweging weer met een grijze stippellijn.)

Wat zegt dit over mijn voornaamste bezwaar? Het is duidelijk dat dit bezwaar goed ondersteund is. Maar hoe sterk is het als bezwaar tegen de stelling?

Behoorlijk sterk, zou ik denken. Als ik het me niet kan veroorloven, moet ik niet gaan. (Rationale geeft een sterk bezwaar weer in donkerrood met twee optionele rode vierkanten ernaast.)

Nu kan ik de stelling beoordelen en beslissen of ik deze vakantie zal boeken of niet.

Gelet op de voornaamste overwegingen (in het hoogste niveau) zie ik een twijfelachtige reden zonder ondersteuning en een sterk bezwaar. Ik zal de stelling dus moeten verwerpen. Geen vakantie in Frankrijk voor mij dit jaar. (Rationale geeft mijn pech weer met een kruis in het stellingvak.)

Zie ook:
Redeneren FAQ

Redeneren FAQ

Redeneerschema's

Kan aan een bewering [een stelling, reden of bezwaar] zowel een reden als een bezwaar worden gekoppeld?

Ja, in feite blijkt daaruit dat je twee standpunten in overweging hebt genomen: een reden als ondersteuning en een bezwaar om een andere bewering te weerleggen. Als je pleit voor een stelling kan een bezwaar de tegenwerping van iemand anders voorstellen, wat je weer de mogelijkheid biedt een weerlegging te bedenken. Het is natuurlijk ook mogelijk dat je een redeneerschema maakt om vast te stellen wat je moet doen of denken. In dat geval is het doorwerken van alle redenen en bezwaren een belangrijke fase voordat je een centrale stelling aanvaardt of afwijst.

Met welk deel van de redenering kan ik het beste beginnen, de bovenkant of de onderkant?

Over het algemeen is het een goed idee om bovenaan te beginnen omdat je daarmee jouw aandacht richt op de stelling ofwel de hoofdstelling.Vervolgens kun je je richten op de hoofdredenen en/of -bezwaren die de bewering ondersteunen of weerleggen, en daarna op de ondersteunende redenen en bezwaren/weerleggingen. Op elk lager niveau wordt de redenering of het bewijs specifieker, terwijl de meer algemene beweringen zich in de bovenste lagen bevinden.

Het is echter ook mogelijk dat je veel verschillende stukjes informatie of bewijsmateriaal hebt waaruit je een conclusie wilt trekken.In dat geval wil je jouw bewijsmateriaal wellicht groeperen en in een later stadium beweringen op een hoger niveau formuleren.

Kan ik met afzonderlijke vakken beginnen en deze vervolgens met elkaar verbinden?

Zeker. In Rationale™ heb je de vrijheid om jouw eigen stijl van werken aan te houden of deze aan de huidige taak aan te passen. Wellicht wil je jouw ideeën of redenen en bezwaren als afzonderlijke vakken in een soort puzzel op het werkblad plaatsen en dan zien hoe alles in elkaar past. Je kunt er dan achterkomen dat wat eerst redenen op een lager niveau leken eigenlijk weerleggingen zijn (bezwaren tegen bezwaren op een hoger niveau).

Wanneer koppel ik een reden los van een andere reden?

Mogelijk besef je dat een reden een andere reden eigenlijk niet ondersteunt maar in feite een afzonderlijke reden is ter ondersteuning van een andere bewering. In dat geval kun je de reden loskoppelen en deze ofwel naar een ander vak slepen waar deze wel ondersteuning biedt ofwel naar het werkblad, waar je de reden als het ware kunt parkeren om later verwijderd te worden of te worden toegevoegd aan een redenering.

Hoe kies ik een weerlegging?

Er is geen weerleggingsvak (oranje) dat je naar het werkblad kunt slepen. In plaats daarvan kies je een bezwaar en als het een weerlegging is (een bezwaar tegen een bezwaar) dan wordt dit door Rationale automatisch herkend en van de juiste kleur voorzien.

Vertegenwoordigen alle groene vakken de positieve kant [ondersteunende redenen] en alle rode vakken de negatieve kant [bezwaren]?

Niet per se! Doorgaans zal iemand die een stelling wilt ondersteunen daarvoor niet alleen redenen aandragen, maar ook weerleggingen voor de kant die de redenering tegenspreekt. In dat geval wordt de weerlegging in oranje weergegeven, omdat het een bezwaar is tegen een bezwaar. Als iemand het oneens is met een stelling, zal deze bezwaren uiten maar tevens redenen aandragen om deze bezwaren te ondersteunen. Ook in dat geval is er dus een mengeling van rode en groene vakken.

Zijn redenen niet alleen bedoeld om een stelling te ondersteunen? Waarom staan er groene vakken onder het bezwaar?

Redenen worden gegeven om een stelling te ondersteunen maar worden tevens gebruikt als ondersteuning van elke andere bewering. Als ik dus een bezwaar heb, dan wil ik andere mensen van de juistheid van mijn bezwaar overtuigen met behulp van ondersteunde redenen.

Hoe evalueer ik een redeneerschema?

Meer informatie daarover vindt u in de Evalueren FAQ.

Redeneren: Voorbeelden

Klik op de afbeelding om het schema to openen in Rationale.

Quick Start:

Voorbeeld:

Legenda: