2.1 Groeperen

Basisbegrip 1: Groeperen

Basisbegrip 2: Hiërarchisch groeperen

links

Basisbegrip 1: Groeperen

Groeperen is een van de fundamentele aspecten van het denken. Hoewel groeperen geen vorm van redeneren is, is het voor een goede redenering van zeer groot belang dat de kunst van het groeperen goed wordt beheerst, aangezien bij samengestelde redeneringen de diverse redenen in groepen worden ingedeeld.

De definitie van een groep is heel eenvoudig en alledaags:

• Een groep is een verzameling dingen (1) die op een of andere manier bij elkaar horen.

Groeperen is niet meer dan het maken of aanduiden van groepen. Dit komt neer op:

• identificeren van een geschikt groeperingprincipe (zie hieronder),
• identificeren van de dingen die tot de aldus gedefinieerde groep behoren, en
• weergeven van de delen op een heldere en ordelijke manier.

Groeperingprincipe
Een groeperingprincipe is een expliciete uitspraak over de essentie van een groep; het geeft de manier aan waarop, of reden waarom, de leden bij elkaar horen. Het is belangrijk om het groeperingprincipe zo duidelijk en nauwkeurig mogelijk te verwoorden. Vaak zijn groepen slecht gevormd omdat het groeperingprincipe niet duidelijk is.

Coherente groepen
‘Coherent’ betekent in dit geval goed doordacht en weergegeven. Een coherente groep is:

1. Volledig – Geen gaten, er ontbreekt niets; alles wat in de groep thuishoort zit erin.
2. Intern verschillend – Geen overlappingen; alle onderdelen van de groep zijn daadwerkelijk verschillend en los van elkaar.
3. Minimaal – Geen buitenstaanders; er mag niets in de groep zitten dat daar niet echt in thuishoort.
4. Geordend – De leden van de groep moeten in de meest natuurlijke of toepasselijke volgorde in de lijst worden weergegeven.

Voorbeeld van een coherente groep:
De landen zijn genoemd in volgorde van BNP (volgens het IMF). figuur 2.1

MECE-regel
Soms wordt de Engelse afkorting MECE gebruikt als aanduiding voor een goed gevormde groep. MECE staat voor ‘Mutually Exclusive, Collectively Exhaustive’, wat in gewoon Nederlands neerkomt op ‘geen overlappingen, geen gaten’. Deze MECE-regel voldoet daarmee echter slechts aan twee van de vier criteria uit de bovenstaande lijst, waaraan een goed gevormde, dat wil zeggen coherente groep moet voldoen.

Zie ook: Basisbegrip Hiërarchisch groeperen

link

-- (1): In het Engels: items. In het Nederlands gebruiken we daar, afhankelijk van de context, woorden voor als: zaken, leden, onderdelen, items.

Basisbegrip 2: Hiërarchisch groeperen

We zijn allemaal bekend met hiërarchische indelingen, oftewel structuren zoals deze:

Figuur 2.2

Figuur 2.3

We gebruiken diverse vergelijkingen om hiërarchieën te beschrijven:

• Een hiërarchie lijkt op een boom, met één stam, veel takken en veel bladeren, hoewel de bovenstaande schema’s de vorm hebben van een omgekeerde boom, met de stam bovenaan.

• Met het beeld van een stamboom in gedachten kunnen we zeggen dat items in de hiërarchie een ouder en kinderen hebben.

• Een hiërarchie doet soms denken aan een piramide, met een brede onderkant, die naar boven toe steeds spitser toeloopt. Een hiërarchie is een geneste structuur van groepen en subgroepen, waarbij de ‘kinderen’ van een item samen een groep vormen.

• Hiërarchisch groeperen betekent zaken en groepen in een hiërarchische structuur onderbrengen.

Een coherente hiërarchie is een goed doordachte en weergegeven hiërarchie. De hoofdkenmerken van coherentie van een hiërarchie zijn:

1. Coherente groepen.
   De groepen waaruit de hiërarchie bestaat moeten uiteraard zelf coherent zijn, met andere woorden: volledig, intern verschillend, minimaal en geordend.

2. Abstractie.
   Het hoofdprincipe voor de abstractie van hiërarchieën kan als volgt worden samengevat:

• Hoe hoger, hoe algemener. Hoe ‘hoger’ een item zich binnen de hiërarchie bevindt (dat wil zeggen, hoe dichter bij de stam), hoe algemener en abstracter dit moet zijn.

Figuur 2.4

• Consistente niveaus. Items die zich op hetzelfde niveau bevinden (ook tussen verschillende vertakkingen), moeten ongeveer even abstract zijn.

• Volledige dekking niveaus. Alle relevante abstractieniveaus moeten vertegenwoordigd zijn, er mogen geen schakels ontbreken.

3. Congruentie
   Een hiërarchie is volledig congruent als in de gehele hiërarchie vergelijkbare groeperingprincipes worden gehanteerd. Congruentie kent twee vormen:

• Horizontale congruentie. Groepen op hetzelfde niveau (bijvoorbeeld B1, B2 en C1, C2) hebben hetzelfde groeperingprincipe.
• Verticale congruentie. Groepen hebben ongeveer hetzelfde groeperingprincipe als de groepen daar direct boven of onder.

Figuur 2.5

Wenselijk, maar niet verplicht
In het ideale geval voldoet een hiërarchie aan alle eisen van coherentie, maar in sommige gevallen kunnen de eisen wat minder streng zijn. Dat geeft niet, zolang iemand maar goed begrijpt waar hij of zij mee bezig is, en waarom.

Zie ook: Basisbegrip Groeperen

link