4. Zelfstudie
Zoals eerder opgemerkt is dit boek een onderdeel van de methodiek Kritisch Denken met Rationale, en is het in de eerste plaats gericht op studenten die in een onderwijssituatie een training kritisch denken volgen. Het is echter ook mogelijk om, los van een onderwijscontext, je kritische denkvaardigheden te ontwikkelen. Er zijn wel beperkingen: bij zelfstudie ontbreken feedback en uitleg van de docent en het gezamenlijk onderzoeken van interpretaties; ook word je niet gewezen op blinde vlekken. Uiteraard mis je alle oefeningen, lessen en toetsen uit de methodiek.
Gegeven dit voorbehoud biedt dit hoofdstuk een beknopte handleiding voor het zelfstandig oefenen van een aantal belangrijke kritische denkvaardigheden. Na een overzicht en uitwerking van die denkvaardigheden volgt een korte toelichting op Rationale zelf en de oefensites die in Rationale te vinden zijn. Aan het eind van dit hoofdstuk staan twee manieren waarop je deze zelfstudie kunt aanpakken.
4.1 Uitwerking van kritische denkvaardigheden
Welke kritische denkvaardigheden worden getraind in de methodiek Kritisch Denken met Rationale? Deze staan in het onderstaande schema genoemd; ze zijn gedefinieerd en uitgewerkt naar deelvaardigheden. Rationale is het middel waarmee je deze kritische denkvaardigheden kunt trainen en bevat daartoe drie oefensites in oplopende moeilijkheidsgraad. De volgende paragraaf wijst de weg in het programma en de oefensites.
Figuur 4.1
4.2 Werken met Rationale
Om een eerste indruk te krijgen van het werken met Rationale kun je enkele video’s bekijken op www.reasoninglab.com. De taal waarin je wilt werken in Rationale kun je instellen in je Profiel.
Het scherm van Rationale is, onder het lint bovenaan, opgebouwd uit drie elementen: centraal staat het - oneindig grote - Werkblad, links daarvan is het Bouwpaneel en rechts het Tekstpaneel. Het Werkblad is er om visueel informatie te ordenen en redeneerschema’s te maken. Het Bouwpaneel bevat tabbladen die je kunt uitrollen en waarmee je bijvoorbeeld groepeer- en redeneerschema’s kunt maken.
In het Tekstpaneel staan, onder het kopje Tutorials, de drie oefensites:
- De Tutorial Kritisch Denken dient om op eenvoudig niveau alle bovengenoemde kritische denkvaardigheden met behulp van Rationale te oefenen.
- De Tutorial Redeneerschema’s maken bevat zes lessen met theorie en oefeningen voor gevorderden en gaat dieper in op het maken en analyseren van redeneringen.
- De Tutorial Kennis en Redeneren ligt op het gebied van de kennis- en wetenschapsleer. Tien onderwerpen, waaronder drogredenen, kennis, waarheid en (pseudo)wetenschap, komen hier aan de orde.
Voor vragen en meer informatie over het werken met Rationale bevat het programma een Rationale Gids en een uitgebreide Helpfunctie, te vinden in het lint bovenin het scherm.
links toevoegen
4.3 Oefenen met kritische denkvaardigheden
Alle drie de oefensites bestaan uit uitleg, opdrachten en modelantwoorden. Kritisch denken vraagt inspanning, vereist veel oefenen en zelf denken; weersta de verleiding van het snel aanklikken van het modelantwoord en probeer bij het maken van de oefeningen eerst je eigen antwoord te formuleren.
Bij de opdrachten staan algemene, voor iedereen begrijpelijke voorbeelden. Het gaat daarbij niet om de inhoud van die voorbeelden en om de beweringen die daar gedaan worden, maar om het goed ordenen van informatie, om het begrijpen van principes en om het toepassen van regels op de relaties tussen beweringen.
Het oefenen van kritische denkvaardigheden kun je op twee manieren aanpakken: je werkt stap voor stap de drie oefensites in Rationale door, of je oefent per kritische denkvaardigheid. Kies je voor de eerste optie, weet dan dat een groot aantal begrippen dat in deze oefeningen voorkomt, terug te vinden is in dit boek. Ze staan uitgewerkt en uitgelegd in Hoofdstuk 2, Basisbegrippen, en in het kort nogmaals in Hoofdstuk 3, Definities. Door het boek er regelmatig op na te slaan, raak je met deze begrippen vertrouwd.
Wil je de verschillende kritische denkvaardigheden apart oefenen, raadpleeg dan onderstaand schema. Per denkvaardigheid staan oefeningen uit de verschillende oefensites die je in Rationale kunt maken. Ook is aangegeven waar je de ondersteunende theorie vindt, zowel in dit boek (aangeduid als Boek KD) als in Rationale, aangevuld met twee links over toepassingen van Rationale.
TABEL
Oefeningen
Achtergrondmateriaal
Groeperen
Tutorial Kritisch Denken (KD): Les 1
Tutorial Redeneerschema’s maken (RM): nr. 6. Deze Tutorial pas maken als de vaardigheden Redeneren en Analyseren doorgewerkt zijn. Dit omdat Tutorial RM: nr. 6 gaat over het groeperen van redenen binnen samengestelde redeneringen.
Boek KD: 1, 2.1
Introductie Rationale: Groeperen
Redeneren
Tutorial KD: Les 2, 7
Tutorial RM: Voordat je begint, nr.1.
Tutorial Kennis en Redeneren (KR): Kennis
Boek KD: 2.2
Introductie Rationale: Redeneerschema’s, Basisvakken
Structureren
Tutorial KD: Les 3, 4, 5, 6 en 12 (deze laatste als je alle andere vaardigheden geoefend hebt).
Tutorial RM: nr.1 en 6.
Boek KD: 2.3
Introductie Rationale: Betoog opzetten
Rationale: Bouwpaneel, Betoog Opzetten, Sjablonen
‘Essay writing with Rationale’*
Scientific Writing Course**
Analyseren
Tutorial KD: Les 10
Tutorial RM: nr.2 – 6
Tutorial KR: alle onderdelen behalve Drogredenen
Boek KD: 2.4
Introductie Rationale: Analyseren
Evalueren
Tutorial KD: Les 8, 9 en 11
Tutorial KR: Drogredenen
Boek KD: 2.5, 3